Cukrzyca CukrzycaiTy.com

Cukrzyca i Ty Kompendium wiedzy o cukrzycy

Powikłania cukrzycy

Cukrzyca jest chorobą, która po kilku latach może prowadzić do wystąpienia wielu groźnych powikłań. Prawdopodobieństwo takie zwiększa się w wypadku źle prowadzonego leczenia z okresami niewyrównanej glikemii. Większość powikłań rozwija się z powodu uszkodzenia naczyń krwionośnych: uszkodzenia drobnych naczyń i naczyń włosowatych (mikroangiopatia) oraz zmiany miażdżycowe dużych (makroangiopatia). Nie mniej groźne są ostre powikłania choroby, najczęściej prowadzące do śpiączki, która zagraża życiu.

Ostre powikłania cukrzycowe

Kwasica metaboliczna i śpiączka ketonowa – jest to powikłanie, które może mieć miejsce w każdym typie cukrzycy, a najczęściej jest manifestacją typu 1. Występuje u 5–10% diabetyków i zawsze jest skojarzone z ryzykiem śmierci. Kwasica metaboliczna rozwija się z powodu bezwzględnego lub względnego niedoboru insuliny, przy czym organizm dodatkowo przekształca glikogen z wątroby w glukozę, ale wszystkie zapasy węglowodanów traci z moczem. Aby uzyskać substrat energetyczny spalane są tłuszcze, co prowadzi do powstawania ciał ketonowych. Zaburza to równowagę i prowadzi do zakwaszenia organizmu. Objawy kwasicy to: odwodnienie, wielomocz i silne pragnienie, suchość w jamie ustnej, zawroty i ból głowy, ból brzucha, ból w klatce piersiowej, tachykardia, przyspieszony oddech, zapach acetonu z ust, zaczerwienienie twarzy, uczucie zmęczenia, senność, zaburzenia świadomości, aż wreszcie śpiączka. Leczenie obejmuje nawodnienie, obniżenie hiperglikemii, wyrównanie elektrolitów.

NHH czyli nieketonowa hiperglikemia hiperosmolalna – to stan, w którym również dochodzi do zaburzeń gospodarki elektrolitowej w związku ze zbyt dużym stężeniem glukozy we krwi, przy czym mają one charakter nieketonowy. Nadwyżka glukozy prowadzi do osmotycznej utraty wody na poziomie komórkowym, a następnie nadmiernego wydzielania jej z moczem, co ostatecznie może przyczynić się do skrajnego odwodnienia. Zaburzenia równowagi elektrolitowej prowadzą do utraty świadomości i śpiączki, która kończy się śmiercią w 40% wypadków.

Kwasica mleczanowa – występuje w cukrzycy typu 2, ale nie jest powikłaniem typowym. Jest to stan zaburzenia równowagi elektrolitowej organizmu spowodowany przez nagromadzenie się kwasu mlekowego. Najczęściej występuje u chorych we wstrząsie, objawia się osłabieniem, zamroczeniem, nudnościami, wymiotami, odwodnieniem, hipotermią, hipotonią, oddechem kwasiczym, bólem brzucha, zamroczeniem z majaczeniem i śpiączką.

Hipoglikemia polekowa – jest to najczęstsze powikłanie cukrzycy u pacjentów leczących się doustnymi farmaceutykami lub insuliną. Najczęściej dochodzi do niej po przyjęciu niewłaściwej dawki, pominięciu posiłku oraz po intensywnym wysiłku fizycznym, który nie został zrekompensowany odpowiednią dawką węglowodanów. Hipoglikemia objawia się uderzeniami gorąca, potami, niepokojem, pobudzeniem, dreszczami, a w zaawansowanej postaci może prowadzić do utraty świadomości, drgawek i śpiączki. Chorzy na cukrzycę, świadomi swojego stanu, najczęściej sami reagują na wczesne objawy hipoglikemii – wystarczy wówczas zjeść lub wypić 10–20 g glukozy, np. cukierka. W sytuacji utraty świadomości lub gdy chory nie może przyjąć nic doustnie wykonuje się zastrzyk domięśniowy z glukagonu, który uwalnia glukozę z glikogenu w wątrobie. Często gotowy lek diabetycy noszą przy sobie.

Przewlekłe powikłania cukrzycowe

Zaburzenia wzroku – na poziomie narządu wzroku cukrzyca prowadzić może do porażenia nerwów czaszkowych, co zaburza czynność mięsni okołoruchowych, a przez to ruchomość gałki ocznej. Wahania w gospodarce wodnej organizmu prowadzą do zmniejszenia uwodnienia soczewki, przez co zmienia się jej grubość i krzywizna i zdolności refrakcji. U 10% chorych na cukrzycę typu 1 w pierwszych dwóch dekadach życia dochodzi do zaćmy, często dotyka ona oboje oczu, rozwija się na podłożu złej kontroli glikemii. Zniekształcenie naczyń może także prowadzić do zmian w obrębie tęczówki i do jaskry wtórnej krwotocznej. Najczęściej spotykanym powikłaniem, które dotyka 98% chorych po 15 latach życia z cukrzycą jest retinopatia cukrzycowa, są to zmiany w naczyniówce, które rozwijają się w związku z wpływem hiperglikemii i nadciśnienia tętniczego i mogą prowadzić do ślepoty.

Nefropatia cukrzycowa – to choroba rozwijająca się z powodu zniszczenia miąższu nerek pod wpływem utrzymującej się hiperglikemii. Schorzenie objawia się białkomoczem i postępującą niewydolnością nerek, ze zmianami morfologicznymi w obrębie narządów. Leczenie powinno obejmować kontrolę cukrzycy, uregulowanie ciśnienia tętniczego na poziomie wartości mniejszych niż 130/80 mmHg oraz podaż leków ochraniających nerki.

Neuropatie włókien nerwowych – objawiają się zaburzeniami pracy układu nerwowego na różnym poziomie. Polineuropatia cukrzycowa prowadzi do uczucia drętwienia, bólu lub parzenia dłoni i stóp. Cukrzycowa neuropatia autonomicznego układu nerwowego może obejmować zaburzenia pracy serca, pracy przewodu pokarmowego, nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego, trudności w oddawaniu moczu, impotencję.

Stopa cukrzycowa – utrzymująca się latami hiperglikemia, zwłaszcza nieprawidłowo leczona, prowadzi do zaników mięśni i miażdżycy. Najbardziej narażone na następstwo tych mian są kończyny dolne. Ubytki mięśniowe zaburzają pracę zwieraczy i prostowników, neuropatia prowadzi do powstawania przetok tętniczo-żylnych, naczynia krwionośne ulegają procesowi miażdżycowemu. Stopa ulega zniekształceniu, skóra traci sprężystość i łatwo ulega urazom, dochodzi do zaburzeń czucia temperatury i bólu, pojawiające się owrzodzenia prowadzą do zapalenia kości i szpiku oraz martwicy jałowej. Chory musi szczególnie dbać o pielęgnację stóp. Po każdym myciu należy je dokładnie osuszyć i obejrzeć, każdy uraz, ranę, pęcherz, owrzodzenie należy zgłaszać lekarzowi. Źle leczony zespół stopy cukrzycowej z postępującą martwicą i zakażeniem prowadzi do amputacji.

Powikłania makroangiopatyczne – jest to grupa schorzeń, która rozwija się w oparciu o procesy miażdżycowe na podłożu hiperglikemii. Wśród diabetyków zwiększa się znacznie ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, są to choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, niedokrwienie kończyn dolnych, nadciśnienie tętnicze. Szacuje się, że w około 80% przypadków powikłania naczyniowe są przyczyną śmierci osób cierpiących na cukrzycę.

Pozostałe schorzenia – cukrzyca może prowadzić także do zmian skórnych, których przyczyną jest trwale utrzymująca się nierównowaga elektrolitowa. Są to zmiany zanikowe skóry, pęcherzyca cukrzycowa, tłuszczowe obumieranie skóry, rumieniec cukrzycowy, plamica cukrzycowa, cukrzycowa twardzina obrzękowa, zakażenia skóry, złogi lipidowe, rogowacenie ciemne. Na poziomie stawów można mówić o zespole ograniczonej ruchomości stawów, zespole cieśni nadgarstka, a na poziomie kośćca o osteopenii, osteoporozie uogólnionej i osteoporozie miejscowej. Od wieku chorego i stopnia rozwoju choroby zależą zaburzenia psychologiczne, często spotykana jest depresja i nerwica lękowa.

Opracowanie merytoryczne

Natalia Dudkowiak

Cukrzyca

Inne